«Η Επέτειος» – Μυθιστόρημα ή δελτίο ειδήσεων;

Του Θανάση Βέμπου – Τελικά τι είναι αυτό το επανεκδοθέν μυθιστόρημά μου, ούτε κι εγώ δεν ξέρω. Και για να λέμε την αλήθεια, ούτε και με ενδιαφέρει να μάθω, οπότε, αν δώσετε εσείς μια απάντηση, κρατήστε τη για τον εαυτό σας. Εκτός βέβαια αν το παραπάνω ερώτημα-τίτλος είναι λανθασμένο.

«Μερικές φορές η σκιά των γεγονότων πλανιέται αινιγματικά πάνω από το Tώρα. Φέρνει μαζί της την αίσθηση μιας απροσδιόριστης απειλής.

Μοιάζει με την πρωινή ομίχλη: βραχύβια και φευγαλέα αλλόκοτη, διαλύεται με τις πρώτες αχτίδες του πρωινού ήλιου αφήνοντας πίσω της μια σπινθηριστή γεύση.

Η σκιά των γεγονότων είναι η άπιαστη εκδήλωση του ανεξήγητου. Αυτό που αναδύεται μέσα απ’ το άνοιγμα που χάσκει ανάμεσα στην παγωμένη πραγματικότητα και την απεραντοσύνη όλων των εναλλακτικών Τώρα…»

Με τις φράσεις αυτές άρχιζε ένα παλιό μου άρθρο («Η Σκιά των Γεγονότων») που μπορείτε να διαβάσετε online στην ιστοσελίδα μου (http://www.vembos.gr/skia.htm). Το άρθρο αυτό υπάρχει και σαν παράρτημα στην επανέκδοση του μυθιστορήματός μου «Η Επέτειος» από τις εκδόσεις Άλλωστε.

Δεν θυμάμαι καθόλου τις συνθήκες υπό τις οποίες γράφτηκαν οι συγκεκριμένες γραμμές –αν και θυμάμαι καλά τις συνθήκες υπό τις οποίες γράφτηκε το σχετικό άρθρο. Ούτε που είχα σκοπό να το δημοσιεύσω όταν το έγραφα. Όπως ξέρουν όλοι όσοι γράφουν, γράφει κανείς με πρωταρχικό στόχο να βάλει σε μια τάξη τις σκέψεις του. Και μαζί με αυτές και κάποια άλλα πράγματα.

Εν πάση περιπτώσει, να λίγα πράγματα ως εισαγωγή. Η «Επέτειος» είναι ένα μυθιστόρημα «σκληρής» επιστημονικής φαντασίας το οποίο διαδραματίζεται σε έναν εναλλακτικό κόσμο, εκατό χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση. Η αλήστου μνήμης Σοβιετική Ένωση όχι μόνο δεν έχει καταρρεύσει, αλλά έχει απλώσει την επικυριαρχία της στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου. Μετά από μια τρομακτική πετρελαϊκή κρίση οι ΗΠΑ και η Δύση έχουν καταρρεύσει. Τώρα “διάδοχος” της δυτικής συμμαχίας είναι ο Δακτύλιος του Ειρηνικού –ένας συνασπισμός από ασιατικά κράτη και αποσχισμένες πολιτείες των ΗΠΑ. Και οι δυο παρατάξεις έχουν προγεφυρώματα στο Διάστημα. Ο Δακτύλιος έχει κατασκευάσει μια μεγάλη βάση στη Σελήνη, ενώ η ΕΣΣΔ σχεδιάζει να αποστείλει την πρώτη αποστολή ανθρώπων στον Άρη το 2017 για να γιορτάσει τα 100χρονα της Οκτωβριανής Επανάστασης. Αυτό είναι το βασικό μοτίβο. Από εκεί και ύστερα, η πλοκή γίνεται πολυπλοκότερη. Αν εξαιρέσει κανείς ένα κεφάλαιο, η δράση εκτυλίσσεται στη Σελήνη, στον Άρη και στο διαστημικό χώρο. Και –για να είμαστε και εθνικά υπερήφανοι– ένας από τους πρωταγωνιστές είναι Έλληνας, πρόσφυγας από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Ελλάδας…

Για το βιβλίο αυτό μάζευα υλικό επί χρόνια. Και θα σας πω κάτι που δεν το έχω πει σε κανέναν μέχρι τώρα, οπότε σας παρακαλώ να μείνει μεταξύ μας.

Η βασική ιδέα μορφοποιήθηκε το 1985 όταν διάβαζα κάποιες αναλύσεις περί του μέλλοντος του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος με γνώμονα την φρέσκια (τότε) εκλογή του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Σαν σχετικά νέος και δυναμικός άνθρωπος, έλεγε ο αναλυτής, ο Γκορμπατσόφ δεν αποκλείεται –εάν επιζήσει πολιτικά και βιολογικά– να δρομολογήσει ένα νέο διαστημικό στόχο προκειμένου να ξεπλυθεί η ντροπή της σοβιετικής ήττας στον αγώνα δρόμου για τη Σελήνη: μια επανδρωμένη αποστολή στον Άρη, ο πολιτικός συμβολισμός της οποίας, εάν συνέπιπτε μάλιστα και με την 100ή επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης, θα ήταν εξαιρετικά βαρυσήμαντος.

Vembos2Αυτή η ιδέα με είχε στοιχειώσει έκτοτε και κλωθογύριζε σε κάποιο διαμέρισμα του μυαλού μου. Λίγα χρόνια αργότερα ο (αν)υπαρκτος σοσιαλισμός μας άφησε χρόνους. Και εκείνη την περίοδο των κοσμογονικών αλλαγών (1989-1991) δρομολόγησα κι εγώ τη δική μου αποστολή: να γράψω ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας που θα εξελισσόταν σε έναν εναλλακτικό μελλοντικό κόσμο, όπου η σοβιετική αποστολή στον Άρη θα γινόταν πραγματικότητα. Ως φανατικός παρατηρητής και μελετητής των διαστημικών προγραμμάτων αλλά και της διεθνούς πολιτικής, συγκέντρωνα στοιχεία επί χρόνια προκειμένου να καταστήσω την πραγματολογική βάση του εναλλακτικού αυτού κόσμο όσο το δυνατόν αληθοφανέστερη. Οι σημειώσεις για την «Επέτειο» έχουν μεγαλύτερη έκταση από το ίδιο το βιβλίο.

Μέχρι εδώ καλά. Κάτι έλεγα όμως στην αρχή για τη Σκιά των Γεγονότων. Χμμ… είναι πολύ δύσκολο να εκφράσω αυτό που έχω υπόψη μου. Η δυσκολία αυτή γίνεται ακόμα μεγαλύτερη επειδή έχουν περάσει 15 (δεκαπέντε) και πλέον χρόνια από τότε που πρωτοεκδόθηκε η «Επέτειος», και 23 (είκοσι τρία) και πλέον από τότε που άρχισε να γράφεται. Ναι, να «γράφεται» γιατί ουσιαστικά ένα κείμενο γράφεται από μόνο του –αν αποτελεί πηγαία και αυθόρμητη διαδικασία. Ο συγγραφέας δεν βάζει παρά μόνο τη φαιά ουσία του ως αποκωδικοποιητή-μεταφραστή στη γλώσσα των ανθρώπων και τα χεράκια του ως σκλάβους-γραφιάδες/ δακτυλογράφους/ πληκτρολογητές. Όμως…

Όταν άρχισα να γράφω την «Επέτειο», η κατάρρευση του Ανατολικού Συνασπισμού ήταν θέμα της επικαιρότητας. Τώρα είναι θέμα μελέτης της Ιστορίας.

Όταν άρχισα να γράφω την «Επέτειο», όροι όπως «Σοβιετική Ένωση», «Σύμφωνο της Βαρσοβίας», «Ισορροπία του Τρόμου», «Ευρωπύραυλοι» και ονόματα όπως Μπρέζνιεφ, Αντρόποφ, Γιαρουζέλσκι, Μιτεράν, Χομεϊνί, Ρήγκαν, Θάτσερ και Κολ έκαναν την εμφάνισή τους καθημερινά στις εφημερίδες (όχι, Διαδίκτυο δεν υπήρχε τότε παρά τις φήμες για το αντίθετο). Σήμερα όλα αυτά είναι ημιάγνωστες λέξεις.

Αφότου άρχισα να γράφω την «Επέτειο» μέχρι σήμερα, μεσολάβησαν χρόνια αρκετά ώστε να γεννηθεί μια ολόκληρη νέα γενεά (στην οποία συμπεριλαμβάνονται και αναγνώστες μου). Κι αυτή η νέα γενιά δεν μπορεί να δει την «Επέτειο» με τον τρόπο που την βλέπω εγώ και οι συνομήλικοί μου.

Αυτά μπορεί να είναι οι γκρίνιες ενός ηλικιωμένου (το τι θα πει «ηλικιωμένος» είναι θέμα προοπτικής βέβαια). Μπορεί και όχι. Όμως η Σκιά των Γεγονότων παραμένει.

Και εντάξει, υπάρχει ένα ολόκληρο νέφος συγχρονικών γεγονότων που αφορούν την «Επέτειο» και τον «δικό» μας κόσμο. Τα περιγράφω στο άρθρο που λέγαμε. Πού να ήξερα όμως ο φουκαράς πως, όταν αποφάσισα να επανεκδοθεί η «Επέτειος» λόγω όψιμης ζήτησης, ότι η Σκιά των Γεγονότων θα χτυπούσε και πάλι ετεροχρονισμένα.

Όταν λοιπόν, το καλοκαίρι που μας πέρασε, έκατσα να περάσω μικροδιορθώσεις στο κείμενο, είχα εντελώς ξεχάσει πως το ισλαμικό Χαλιφάτο (ναι, αυτό), και η ρωσοουκρανική διένεξη (ναι, αυτή) αποτελούν δυο υπο-άξονες πλοκής της «Επετείου».

Και spoiler, ξε-spoiler, να τρεις σχετικές παράγραφοι:

«Στη Μέση Ανατολή, η ισλαμική εξέγερση έβραζε. Τεράστιες διαδηλώσεις στο Ριάντ, στη Βαγδάτη και στην Τεχεράνη, σαμποτάζ σε εγκαταστάσεις και δολοφονίες ήταν στην ημερήσια διάταξη. Κινήσεις στρατευμάτων του Χαλιφάτου είχαν παρατηρηθεί στη Χερσόνησο του Σινά και στις νοτιοανατολικές επαρχίες της Τουρκίας».

«Η κρίση είχε κατά κάποιο τρόπο μετατραπεί σε χρονία. […] Οι λαϊκές δημοκρατίες της Σαουδικής Αραβίας, του Ιράκ, της Συρίας και της Ιορδανίας προσχωρούσαν στο Χαλιφάτο. Τα ανώτατα στελέχη του Μπάαθ είχαν εκτελεστεί και το τρέιλερ έδειχνε το πλήθος που χόρευε δίπλα στις κρεμάλες. Μερικοί πυροβολούσαν στον αέρα. Οι σοβιετικές στρατιωτικές μονάδες είχαν αποχωρήσει από τις χώρες αυτές. Όμως εξακολουθούσαν να παραμένουν σε ετοιμότητα στο γειτονικό Ιράν».

«‘Η ρωσική κυβέρνηση εξέδωσε ανακοινωθέν με το οποίο τα πυρηνικά πλήγματα εναντίον της Ουκρανίας χαρακτηρίζονται ως “προληπτικά” και κατηγόρησε το Κίεβο ότι τυχόν απόπειρα κλιμάκωσης της σύρραξης θα έχει ως αποτέλεσμα ανεξέλεγκτες συνέπειες για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Η ουκρανική κυβέρνηση κατηγόρησε τη Ρωσία για την άνανδρη, όπως τη χαρακτήρισε, επίθεση εναντίον πολιτικών στόχων, και δήλωσε ότι προέβη στην πράξη αυτή στα πλαίσια του νόμιμου δικαιώματός της για αυτοάμυνα. Σε έκτακτο ανακοινωθέν, ο πρόεδρος Κρούπκα προειδοποίησε την Μόσχα ότι τυχόν νέα επίθεση εναντίον ουκρανικού εδάφους θα αναγκάσει το Κίεβο να προβεί σε ισχυρότερα αντίποινα’».

Από την «Επέτειο» είναι τα αποσπάσματα, όχι από σύγχρονα δελτία ειδήσεων. Κι όταν διόρθωνα το κείμενο, το θυμήθηκα. Και μετά μελαγχόλησα. Γιατί, άντε να με πιστέψετε ότι αυτά είχαν γραφτεί πριν από δυο δεκαετίες.

Εν πάση περιπτώσει, δεν χρειάζεται η «Επέτειος» να διαβαστεί ως Καζαμίας. Και μην κάτσετε να ψάξετε για άλλα κρυφά μηνύματα και «προβλέψεις» στο κείμενο, γιατί αν το κάνετε, μπορεί και να βρείτε.

Αλλά σας είπα. ΔΕΝ φταίω εγώ. ΔΕΝ έγραψα εγώ αυτό το βιβλίο. Σας είπα: το κείμενο ΓΡΑΦΤΗΚΕ από μόνο του. Όχι βέβαια σαν κι εκείνα τα περίφημα βιβλία που γράφονται από υπνωτισμένα μέντιουμ καθ’ υπαγόρευση πνευμάτων ή εξωγήινων. Κρίμα δηλαδή, γιατί έτσι θα ήξερα και ποιος είναι ο υπεύθυνος.

Από την άλλη μεριά μπορείτε αν θέλετε να ρίξετε σε μένα το φταίξιμο. Cogito ergo mundus talis est, έτσι δεν είναι; -για να θυμηθούμε και τι έγραφα στο «Άγγιγμα του Μίδα», το άλλο μου βιβλίο που επανεκδόθηκε κι αυτό (α, τι σύμπτωσις!) από τις εκδόσεις “Άλλωστε”. Κι επειδή mundus talis est, είναι πολύ αργά για να γίνει κάτι, τώρα που άνοιξε το κουτί και φάνηκε αν η Γάτα του Σραίντινγκερ είναι νεκρή ή ζωντανή.