~Έρικ Σμυρναίος ~
Κάθε δημιουργική πράξη εμπλουτίζει την πραγματικότητά μας. Υλοποιεί κάτι καινούργιο που συχνά επιταχύνει την ανθρώπινη εξέλιξη. Υπάρχει μια χροιά μαγείας σε αυτή τη διαδικασία. Πάρτε, για παράδειγμα, την τέχνη της ζωγραφικής: Ένας καλλιτέχνης-δημιουργός, χρησιμοποιεί χρωματιστές ουσίες και πινέλα και οικοδομεί ολόκληρους κόσμους. Διαποτίζει το έργο του με την ψυχή του, μας μετατρέπει σε κοινωνούς της ιδιαίτερης κοσμοθέασής του και πυροδοτεί συναισθήματα που κρύβονται βαθιά μέσα στη συλλογική ψυχή της ανθρωπότητας.
Κάποιες φορές δε, συμβαίνει κάτι ακόμα πιο παράξενο και εντυπωσιακό: Υπάρχουν πίνακες που λέγεται ότι λειτουργούν ως πύλες, ως δίοδοι και περάσματα μέσα από τα οποία εισβάλλουν στον κόσμο μας αλλοκοσμικές δυνάμεις κι επιρροές που έχουμε συνηθίσει να αντιλαμβανόμαστε ως τα στοιχεία ενός κόσμου που ονομάζουμε «υπερφυσικό». Αυτοί οι πίνακες θεωρούνται συχνά καταραμένοι ή στοιχειωμένοι από κάποια έλλογη δύναμη που προέρχεται πέρα από το φωτεινό κύκλο των ερμηνευτικών μας συστημάτων.
Ο αριθμός των ζωγραφικών έργων που έχουν αποκτήσει μια τέτοια φήμη είναι πολύ μεγάλος. Σε αυτό το άρθρο, θα σας παραθέσω κάποιες χαρακτηριστικές περιπτώσεις που, αν και δεν καλύπτουν το φάσμα του αλλόκοτου αυτού φαινομένου, θα σας δώσουν μια γεύση του πώς εκδηλώνεται η επιρροή ενός τέτοιου πίνακα.
Ίσως ένας από τους πιο φημισμένους πίνακες της κατηγορίας να είναι αυτός που φιλοτεχνήθηκε από έναν κατά συρροή δολοφόνο που έζησε στις ΗΠΑ, τον John Wayne Gacy. Ο συγκεκριμένος άνθρωπος θα πρέπει να ήταν ένας από τους πιο τερατώδεις χαρακτήρες που έχουν περπατήσει πάνω στη Γη από καταβολής κόσμου. Προτού συλληφθεί και καταδικαστεί σε θάνατο, είχε προλάβει να βιάσει, να βασανίσει και να δολοφονήσει τουλάχιστον 33 νεαρούς άνδρες και ανήλικα αγόρια στην ευρύτερη περιοχή του Σικάγο, στο Illinois, κατά την δεκαετία του 1970. Συνήθιζε να μεταμφιέζεται σε κλόουν με το όνομα Pogo the Clown και να συμμετέχει σε φιλανθρωπικές εκδηλώσεις ή να επισκέπτεται άρρωστα παιδιά σε νοσοκομεία. Με αυτό τον τρόπο μπορούσε να κινείται ανενόχλητος σε ασφαλή περιβάλλοντα όπου εντόπιζε τα θύματά του, τα παγίδευε και τελικά τα σκότωνε.
Κατά το χρονικό διάστημα που περίμενε την εκτέλεση της θανατικής ποινής του στη φυλακή, ο Gacy άρχισε να ζωγραφίζει. Τελικά ολοκλήρωσε πολλούς ζωγραφικούς πίνακες. Όλα τα έργα του ασκούσαν μια παράξενη επίδραση στους ανθρώπους που τα έβλεπαν, αλλά ένας ιδιαίτερα έχει αποκτήσει τη φήμη ότι δεν είναι απλά αλλόκοτος, αλλά ξεκάθαρα στοιχειωμένος ή καταραμένος. Ο πίνακας με τον τίτλο Pogo the Clown είναι το πορτρέτο του εγκληματία και λέγεται ότι έχει προκαλέσει πολλούς θανάτους και ατυχήματα. Για παράδειγμα, με το που τον αγόρασε ο τραγουδιστής Nikki Stone το 2000, πέθανε ο σκύλος του, η μητέρα του διαγνώστηκε με καρκίνο, ενώ ο ίδιος υπέφερε από μια σειρά παράξενων και πολύ επικίνδυνων ατυχημάτων. Τρομαγμένος απ’ όλα αυτά, αποφάσισε να δώσει τον πίνακα σ’ έναν γνωστό του, ο οποίος πέθανε πολύ σύντομα από αυτοκινητιστικό ατύχημα. Ο πίνακας πέρασε στη συνέχεια στην ιδιοκτησία ενός τρίτου ατόμου το οποίο τρελάθηκε και προσπάθησε να αυτοκτονήσει.
Ένα αξιοπρόσεκτο στοιχείο όλων αυτών των ιστοριών που αφορούν στοιχειωμένους πίνακες είναι ότι οι περισσότερες απ’ αυτές αφορούν πορτρέτα. Για παράδειγμα, το 1996 μια Ουκρανή ζωγράφος, η Svetlana Telets ζωγράφισε μια προσωπογραφία που ονομάστηκε «Η γυναίκα της βροχής». Απεικονίζει μια χλομή γυναίκα με κουρασμένο βλέμμα που φοράει ένα μαύρο καπέλο και στέκεται στη βροχή. Τα κυρίαρχα χρώματα του πίνακα είναι σκοτεινά και εκπέμπουν μια αίσθηση απειλής. Η ίδια η Svetlana ισχυρίστηκε ότι, επί μήνες πριν φιλοτεχνήσει τον πίνακα, υπέφερε από εφιάλτες και από μια συνεχόμενη εντύπωση ότι την παρακολουθούσε μια αόρατη παρουσία. Κάποια μέρα ένιωσε την παρόρμηση να κάτσει μπροστά σ’ έναν κενό καμβά και ν’ αρχίσει να ζωγραφίζει δίχως να έχει κανέναν έλεγχο πάνω σε αυτό που δημιουργούσε, λες και την είχε καταλάβει κάποια παράξενη δύναμη. Έβλεπε κατάπληκτη το χέρι της να κινείται από μόνο του και να ζωγραφίζει τη «Γυναίκα της βροχής», ενώ δεν είχε την παραμικρή ιδέα για το ποια θα μπορούσε να είναι εκείνη η γυναίκα.
Η όλη εμπειρία ήταν τόσο ανησυχητική για την Telets που, όταν ολοκλήρωσε τον πίνακα, προσπάθησε να τον πουλήσει το συντομότερο δυνατόν. Δυστυχώς, ο πίνακας τής επιστράφηκε αρκετές φορές από διαφορετικούς μεταξύ τους πελάτες της, οι οποίοι ισχυρίζονταν ότι η γυναίκα του πίνακα τους παρακολουθούσε, ότι το πρόσωπό της άλλαζε εκφράσεις με αποτέλεσμα να μην αντέχουν ούτε καν να την κοιτάζουν. Ένας πελάτης, μάλιστα, ισχυρίστηκε ότι ο επίμαχος πίνακας έπεφτε ξανά και ξανά από τον τοίχο όπου τον είχε κρεμάσει, ενώ ένας άλλος ισχυρίστηκε ότι στο σπίτι του είχε εγκατασταθεί μια σκιώδης φιγούρα. Κάποιος άλλος έβλεπε μπροστά του λευκά μάτια να τον κοιτάζουν όλη την ώρα. Υπήρξαν και άλλοι που παρουσίασαν πολύ δυσάρεστα σωματικά συμπτώματα όπως ισχυρούς πονοκεφάλους, ιλίγγους και ρινικές αιμορραγίες. Ο πίνακας αγοράστηκε τελικά από τον μουσικό Sergei Skachkov το 2008, αλλά η γυναίκα του τον έκρυψε σε κάποιο υπόγειο γιατί είχε αρχίσει να βλέπει μια φασματική παρουσία να κυκλοφορεί τη νύχτα μέσα στο διαμέρισμά τους.
Ένας ακόμα πίνακας που θεωρείται στοιχειωμένος έχει τον τίτλο «Πορτρέτο της δεσποινίδος Henrietta Nelson με μπλε και λευκή τουαλέτα και καπέλο, κρατώντας 
ένατριαντάφυλλο σε ροκοκό διακοσμημένο χώρο» (Portrait of Miss Henrietta Nelson in a Blue and White Gown and White Hat, Holding a Rose, in a Rococo Interior) έργο του William Johnson, που υποτίθεται ότι προκαλεί την εμφάνιση του φαντάσματος της ίδιας της Nelson.
Στη συνέχεια θα σας αναφέρω «Το πορτρέτο μιας κυρίας» (Portrait of a Lady), του Juan Luna, που απεικονίζει τη σύζυγο του καλλιτέχνη την οποία ο ίδιος δολοφόνησε. Λέγεται ότι πίνακας αυτός προκαλεί ασθένειες, κακοτυχίες και θάνατο στους ιδιοκτήτες του, ενώ κατά τη διάρκεια της πρεμιέρας της έκθεσής του, το 1987 στο Metropolitan Museum of Art, το φωτιστικό σώμα που βρίσκονταν από πάνω του εξερράγη μυστηριωδώς.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι κατάρες και τα στοιχειώματα δεν διαποτίζουν έναν μόνο πίνακα αλλά ολόκληρο το έργο ενός καλλιτέχνη. Ο Αμερικανός ζωγράφος αρμενικής καταγωγής, Arshile, Gorky, για παράδειγμα, είναι γνωστός για την επιρροή που άσκησε στο καλλιτεχνικό ρεύμα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού και συχνά θεωρείται ένας από τους πιο επιδραστικούς Αμερικανούς ζωγράφους του 20ού αιώνα. Ωστόσο, υπάρχουν και πολλές φήμες ότι τα έργα που δημιούργησε από το 1904 μέχρι το 1938, είναι καταραμένα. Οι πίνακές του εκείνης της περιόδου λέγεται ότι πέφτουν από τους τοίχους τους, αρπάζουν φωτιά, ή δέχονται επισκέψεις από ένα φάντασμα με μαύρα μαλλιά και μπλε πανωφόρι. Επίσης, πολλοί συνδέονται με πολύνεκρες τραγωδίες. Για παράδειγμα, την 1η Μαρτίου του 1962, ένα αεροπλάνο που μετέφερε 87 επιβάτες, ένα οκταμελές πλήρωμα και 15 αφηρημένους πίνακες του Gorky συνετρίβη σ’ έναν βάλτο δυο μόλις λεπτά μετά από την απογείωσή του, με αποτέλεσμα να πεθάνουν όλοι και να καταστραφούν οι πίνακες.
Ένας άλλος καλλιτέχνης, του οποίου το έργο μοιάζει να έχει μολυνθεί από σκοτεινές και παραφυσικές δυνάμεις, είναι ο Ρώσος ρεαλιστής ζωγράφος του 19ου αιώνα Ilya Repin. Οι περισσότεροι πίνακές του προκαλούν κρίσεις πανικού και σωματικές ενοχλήσεις όπως ιλίγγους και πονοκεφάλους, ενώ πολλοί λένε ότι έχουν δει σκιώδεις παρουσίες γύρω από αυτούς. Σύμφωνα με κάποιες φήμες, τα μοντέλα του, νεαροί και υγιείς άνδρες κυρίως, πέθαναν πρόωρα, ενώ ο Ρώσος πρωθυπουργός Stolypin πυροβολήθηκε στο Κίεβο μόλις ο Repin ζωγράφισε το πορτρέτο του. Ένας άλλος πίνακας του που συσχετίζεται με το θάνατο έχει τον τίτλο «Η εθιμοτυπική συνάντηση του Κρατικού Συμβουλίου» το 1903 επειδή όσοι απαθανατίστηκαν σε αυτόν απεβίωσαν μέσα σε λίγα μόλις χρόνια. Ο δε πίνακάς του «Ο Ιβάν ο τρομερός και ο γιος του Ιβάν» (Ivan the Terrible and His Son Ivan) λέγεται ότι είναι ιδιαίτερα καταραμένος, καθώς προκαλεί παραφροσύνη και αυτοκτονικές τάσεις σε όσους τον κοιτάζουν.
Υπάρχουν πολλοί άλλοι καταραμένοι πίνακες που δεν βρίσκονται σε μουσεία αλλά σε ιδιωτικές συλλογές, και των οποίων οι ιδιοκτήτες προσπαθούν με κάθε τρόπο να τους ξεφορτωθούν. Το 2020, για παράδειγμα, η Mel Hamilton, 55 ετών, βρήκε το πορτρέτο μιας γυναίκας που φορούσε μια λευκή ρόμπα και κοσμήματα σ’ έναν σκουπιδοτενεκέ σ’ έναν δρόμο του Brighton της Αγγλίας. Πήρε τον πίνακα στο σπίτι της, τον κορνιζάρισε και τον κρέμασε σ’ έναν τοίχο. Αμέσως άρχισε να υποφέρει από απειλητικά παραφυσικά φαινόμενα: Η τηλεόρασή της άλλαζε κανάλια από μόνη της, τα φώτα του σπιτιού της ανοιγόκλειναν δίχως λόγο και οι πόρτες του άνοιγαν κι έκλειναν από αόρατα χέρια. Ο σκύλος της, ένας ρωμαλέος γερμανικός ποιμενικός, πέθανε ξαφνικά. Όταν τελικά η κυρία Mel ξεφορτώθηκε τον πίνακα, η παραφυσική δραστηριότητα που την βασάνιζε διακόπηκε ως δια μαγείας.
Το 2022 ο Dan Smith (αυτό δεν είναι το πραγματικό του όνομα) αγόρασε έναν πίνακα που απεικόνιζε δυο παιδικές κούκλες από μια αντικερί και αμέσως, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, άρχισε να κοιμάται άσχημα, το σπίτι του γέμισε με έντομα και το χάμστερ που είχε ως κατοικίδιο πέθανε. Ο ίδιος αρρώστησε, βίωνε καταθλιπτικά συμπτώματα μοναξιάς, υπέφερε από άγχος και αϋπνίες για πρώτη φορά στη ζωή του και χωρίς κάποιο συγκεκριμένο λόγο. Τελικά πούλησε τον πίνακα στο ebay με την προειδοποίηση ότι είναι επικίνδυνος.
Στην ιστοσελίδα Your Ghost Stories υπάρχει η αφήγηση ενός ανθρώπου από τη Γεωργία των ΗΠΑ, ο οποίος ήρθε αντιμέτωπος μ’ ένα στοιχειωμένο πίνακα που έφερε στο σπίτι του η μητέρα του όταν ο ίδιος ήταν οκτώ ετών. Εκείνη την εποχή οι γονείς του έκαναν εισαγωγές και εξαγωγές αντικών, με αποτέλεσμα το σπίτι τους να μοιάζει περισσότερο με μουσείο παρά με κατοικία. Μια μέρα, λοιπόν, η μητέρα του έφερε στο σπίτι το πορτρέτο μιας γυναίκας που φορούσε μια μακριά μπλε και γκρι τουαλέτα. Σχεδόν αμέσως ο πίνακας άρχισε να εμπνέει συναισθήματα φόβου στον αφηγητή, ο οποίος, όπως δήλωσε, ένιωθε παράξενα κοντά του. Επίσης, ένιωθε ότι η γυναίκα του πίνακα τον παρακολουθούσε. Οι δίδυμες αδελφές του επίσης του είχαν πει ότι δεν ένιωθαν άνετα κοντά στον πίνακα, ούτε τους άρεσε να τον κοιτάζουν για πολύ ώρα. Ο μικρός του αδελφός, που ήταν πέντε ετών εκείνο τον καιρό, τον απέφευγε και δήλωσε ότι όποτε περνούσε από κοντά του ένιωθε μια ψύχρα. Τη νύχτα άρχισαν να ακούν ψιθύρους και να βλέπουν με την άκρη του ματιού τους τις κινήσεις κάποιας παρουσίας που φορούσε ένα μπλε και γκρι φόρεμα. Άλλες φορές ένιωθαν αόρατα δάχτυλα να τους αγγίζουν. Στη συνέχεια άρχισαν να εκδηλώνονται κάθε είδους παράξενα φαινόμενα: Ο μικρός του αδελφός σπρώχτηκε από ένα ψυχρό και αόρατο χέρι κι έπεσε από τις σκάλες. Τα φυτά που βρίσκονταν κοντά στον πίνακα μαράθηκαν χωρίς λόγο. Τα σκυλιά της οικογένειας δεν πλησίαζαν κοντά του και γρύλιζαν απειλητικά. Ο πίνακας έπεφτε συχνά απ’ τον τοίχο από μόνος του και μια φορά οι γάτες του σπιτιού του επιτέθηκαν και τον γρατζούνισαν. Τελικά η οικογένεια αποφάσισε να τον ξεφορτωθεί. Ο πίνακας βγήκε σε δημοπρασία, αλλά κάθε φορά που τον αγόραζε κάποιος τον επέστρεφε μετά από ένα μήνα το πολύ. Τελικά, το 2014 τον αγόρασε ένας συλλέκτης από τη Φλόριντα, ο οποίος ερεύνησε το παρελθόν του και ανακάλυψε ότι απεικόνιζε τη σύζυγο ενός ζωγράφου που είχε πεθάνει σε νεαρή ηλικία.
Κάθε κανόνας έχει τις εξαιρέσεις του, ωστόσο. Για παράδειγμα, στο Willenhall της Αγγλίας υπάρχει ένας πίνακας που, αν και δεν είναι πορτρέτο, θεωρείται στοιχειωμένος. Ανήκει στον ιστορικό και μέντιουμ Phil Solomon. Ο πίνακας αυτός αποτελεί το δημιούργημα ενός άγνωστου καλλιτέχνη και απεικονίζει ένα ερειπωμένο κάστρο με σύννεφα από πάνω του και, εκ πρώτης όψεως, δεν είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακός. Ωστόσο, φαίνεται να είναι προικισμένος με κάποιες ιδιαίτερες δυνάμεις, γιατί πολλοί απ’ όσους τον έχουν κοιτάξει, βλέπουν παράξενα οράματα όπως για παράδειγμα ανθρώπινες φιγούρες να κινούνται γύρω απ’ το κάστρο και κρανία ανάμεσα στα σύννεφα που κρέμονται από πάνω του.
Και τώρα, θα ολοκληρώσω αυτό το άρθρο με μια ερώτηση: Εσείς θα βάζατε στο σπίτι σας έναν πίνακα που θεωρείται στοιχειωμένος;
04/04/2024
Πηγές:
