Αντανακλάσεις Σε Βαθιά Νερά, Γιώργος Μπαλάνος Ξέρετε, εμείς οι άνθρωποι δεν ήμασταν πάντοτε έτσι. Yπάρχει μια συνέχεια στη ζωή, από το στάδιο της αμοιβάδας κατά τη σύλληψη, με το έμβρυο να περνά τα διαδοχικά στάδια του ψαριού, του αμφιβίου, και του απλού θηλαστικού πριν γεννηθεί τελικά ως κανονικός άνθρωπος.
Ναι, περνάμε ως έμβρυα όλα τα στάδια των όντων που ήμασταν κάποτε –πριν εκατοντάδες χιλιάδες ή και εκατομμύρια χρόνια– πριν εξελιχθούμε στο σύγχρονο άνθρωπο.Είναι φυσικό να ζουν ακόμη μέσα μας όλα, από την άμορφη μονοκύτταρη αμοιβάδα ως και το φίδι, τον αετό, την τίγρη ή το γορίλα, πριν όλα αυτά μαζί “ντυθούν” με την ανθρώπινη μορφή κι αποκτήσουν το εξωτερικό βερνίκι της φαιάς ουσίας, δηλαδή του σύγχρονου σκεπτόμενου ανθρώπου.
Φυσικά, όλα αυτά τα πλάσματα μέσα μας υπάρχουν με τη μεταφορική έννοια του όρου – αλλά τα βιολογικά εξελικτικά στάδια που περνά κάθε ανθρώπινο πλάσμα από τη στιγμή της σύλληψης ως τη στιγμή της γέννησης υποδηλώνουν ότι στοιχεία όλων αυτών των όντων εξακολουθούν να υπάρχουν –να βιώνουν– σε μια μορφή που είναι πολύ πιο απτή από μια απλή μεταφορική έννοια.
Και στον καθένα από μας κάποια από αυτά κυριαρχούν περισσότερο από κάποια άλλα, με αποτέλεσμα ο καθένας από μας, ως άτομο, να έχει κάποια ιδιαίτερη συνάφεια ή ψυχική συγγένεια μ’ ένα ή και περισσότερα συγκεκριμένα πλάσματα. Αυτό το συγκεκριμένο αρχέγονο στοιχείο ή “πλάσμα” που διακρίνει τον καθένα από μας είναι αυτό που θα έλεγα, με κάποια δόση τακτ, το προσωπικό του τοτέμ.
Συνεπώς το προσωπικό τοτέμ του καθενός μας εκφράζεται με το συγκεκριμένο ζώο που φαίνεται να ταιριάζει περισσότερο με τα αρχέγονα εξελικτικά στάδια που κρύβει το προσωπικό μας ασυνείδητο.
Ως εδώ, δε λέω τίποτα το καινούριο• είναι κοινός τόπος ότι ο κάθε άνθρωπος “κρύβει” και από ένα τουλάχιστον συγκεκριμένο ζώο στο βαθύτερο χαρακτήρα του. Όμως εδώ δεν αναφέρομαι σε χαρακτήρες, ούτε σε απλές ψυχολογικές τάσεις και συμβολικές ψυχογραφικές περιγραφές αυτών των τάσεων. Αναφέρομαι σε κάτι πολύ απτό, πολύ συγκεκριμένο, πολύ τρομερό και πολύ δυνατό – σε κάτι πολύτιμο, αν καταφέρεις να το ελέγξεις πριν σε κατασπαράξει.
Ξέρετε, οι άνθρωποι συνηθίζουν να παίζουν με τις λέξεις, ιδίως οι ημιμαθείς που θέλουν να κρύψουν την άγνοιά τους, βάζοντας σοβαροφανείς επιστημονικές ταμπελίτσες σε πράγματα που κατά βάση η επιστήμη αγνοεί, αλλά και που οι επιστήμονες κρύβουν αυτή τους την άγνοια πίσω από εντυπωσιακά ονόματα που δημιουργούν στον άλλο την ψευδαίσθηση της γνώσης. Ακόμη και η πλήρης άγνοια, αν αναβαπτιστεί μ’ ένα αξιοπρεπές όνομα, μπορεί να παρουσιαστεί ως γνώση – όπως το εισαγόμενο μοσχάρι το οποίο αυτομάτως βαφτίζεται ως ντόπιο, αρκεί να σφραγιστεί με την κατάλληλη επίσημη σφραγίδα.
Τα τοτεμικά ζώα μέσα μας…
Απλά ψυχολογικά σύμβολα, λέτε; Μεταφορικές έννοιες; Αρχέγονες δυνάμεις του ασυνειδήτου; Αρχετυπικά πρότυπα;
Σοβαρά;
Και νομίζετε ότι υπάρχει κανένα ουσιαστικό περιεχόμενο σε όλα αυτά τα σοβαροφανή επιστημονικολογήματα, ότι ξέρουμε στ’ αλήθεια τι σημαίνουν;
Εκείνο μέσα μου –θέλετε να το πούμε “τοτέμ”, που είναι πιο σικ λέξη– γρυλίζει και πάλι σαρκαστικά. Εκείνο –το “τοτέμ” τελοσπάντων– δεν ξέρει από λέξεις, αλλά νιώθει…
…και νιώθοντας ζει.
Βλέπει…
… και βλέποντας βρίσκει.
Τι βρίσκει;
Μα εκείνους τους Άλλους Δρόμους που λέγαμε. Μην ξεχνάτε ότι όλα αυτά, τα “συμβολικά” και “μεταφορικά” τοτεμικά όντα μέσα μας διαθέτουν άλλες αισθήσεις πέρα από τις ανθρώπινες ή και τις ίδιες αισθήσεις αλλά πολύ πιο οξυμένες. Και πάνω απ’ όλα, δεν έχουν προκαταλήψεις ως προς το τι πρέπει ή τι δεν πρέπει να δουν, όπως έχουν οι άνθρωποι, οι οποίοι είναι έρμαια των φίλτρων λογοκρισίας της ανθρώπινης συνείδησης. Οι τοτεμικές μας υποστάσεις δε γνωρίζουν από τέτοια φίλτρα ή ελάχιστα δεσμεύονται από αυτά.
Και μαζί, ο Άνθρωπος και το Τοτέμ του, συνθέτουν κάτι το ολοκληρωμένο σε μια ενιαία κατάσταση αισθήσεων, με εύρος και έκταση που κανένας ο οποίος δεν έχει γνωρίσει το αληθινό “τοτεμικό ξύπνημα” δεν μπορεί να συλλάβει.
Ο Άνθρωπος είναι σαν μια γαλήνια βαθιά καθάρια λίμνη στα βουνά. Ανάλογα με τη γωνία που την κοιτά κανείς, μπορεί να δει τ’ αστέρια που αντανακλώνται στην επιφάνεια ή κάποιες αόριστες μορφές που κινούνται φευγαλέα στα σκοτεινά της βάθη. Μερικοί ανόητοι –οι περισσότεροι ίσως– κοιτάζοντάς τη, βλέπουν μονάχα έναν όγκο νερού• δε βλέπουν ούτε τ’ αστέρια που αντανακλώνται στην επιφάνεια ούτε τις τοτεμικές σκιές που περιπλανώνται στα βάθη της.
