Ο δημοσιογράφος Paul Raffaele:
Ο «John Frum σας υποσχέθηκε μεγάλα φορτία πριν από 60 χρόνια και βάλε,
αλλά κανένα φορτίο δεν έχει εμφανιστεί από τότε.
Γιατί εξακολουθείτε να πιστεύετε σε αυτόν;»
Ο φύλαρχος Isaac Wan:
“Εσείς οι Χριστιανοί περιμένετε εδώ και 2.000 χρόνια τον Ιησού
να επιστρέψει στη Γη και ακόμα δεν έχετε εγκαταλείψει τις ελπίδες σας!»
Ο παραπάνω διάλογος είναι πραγματικός. Έλαβε χώρα το 2006 σε κάποιο χωριό της Μελανησίας. Εκεί πέρα, καταμεσής του Ειρηνικού Ωκεανού, εξακολουθούν να επιβιώνουν τεχνολογικά πρωτόγονες φυλές που ασπάζονται μια αλλόκοτη θρησκεία η οποία γεννήθηκε κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου.
Η όλη ιστορία ξεκίνησε ως εξής: Όταν στρατιωτικές περίπολοι της Αυστραλιανής κυβέρνησης εισχώρησαν στα απόμακρα και απομονωμένα κεντρικά υψίπεδα της Νέας Γουινέας το 1946, έκαναν μια πολύ παράξενη ανακάλυψη: Εντόπισαν πρωτόγονες φυλές ιθαγενών που το τεχνολογικό τους επίπεδο βρίσκονταν στο νεολιθικό στάδιο. Η αλληλεπίδραση τους με τους λευκούς επισκέπτες είχε ορισμένες πολύ παράδοξες παρενέργειες. Οι ιθαγενείς κυριεύτηκαν από θρησκευτική υστερία που τους εξωθούσε στο να σφάζουν τα οικόσιτα γουρούνια τους, τα οποία εκτός από πηγή διατροφής αποτελούσαν και σύμβολα κοινωνικού status, να μαζεύουν προμήθειες, τρόφιμα και ξύλα και να δηλώνουν πεπεισμένοι ότι το τέλος του κόσμου βρισκόταν πολύ κοντά. Σύμφωνα με τα όσα είπαν στους κατάπληκτους Αυστραλούς, η άφιξή τους, «η άφιξη των λευκών ανθρώπων» ήταν σημάδι ότι «ερχόταν το τέλος των καιρών.» Πίστευαν δε ότι μετά από τρεις μέρες σκοταδιού «Μεγάλα γουρούνια» θα εμφανίζονταν από τον ουρανό για να τους ταΐσουν ενώ μια μεσσιανική φιγούρα, κάποιος John Frum, θα επέστρεφε από τα σύννεφα για να τους δωρίσει ένα σωρό αγαθά και να εγκαθιδρύσει τον παράδεισο πάνω στο Γη. Ύστερα, το γήρας, η αρρώστια και ο θάνατος θα ήταν απλά οι άσχημες αναμνήσεις ενός σκοτεινού παρελθόντος, η τροφή θα φύτρωνε άφθονη και χωρίς καμία ανάγκη καλλιέργειας ενώ πολλοί πίστευαν ότι μετά το μεγάλο γεγονός, οι σκουρόχρωμες επιδερμίδες τους θα γίνονταν λευκές.
Οι λευκοί επισκέπτες εκείνων των απομονωμένων φυλών έκαναν κάποιες ακόμα πιο παράδοξες ανακαλύψεις. Οι Ιθαγενείς κάτοικοι της Νέας Γουινέας αλλά και πολλών περιοχών της Μελανησίας είχαν αναπτύξει μια θρησκεία που είχε τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: Κατασκεύαζαν ψεύτικες κεραίες από μπαμπού και σκοινί προκειμένου να λάβουν σήματα από τον ουρανό που θα τους προειδοποιούσαν για το επερχόμενο τέλος του κόσμου και την άφιξη μιας νέας χρυσής εποχής. Έφτιαχναν λεπτομερέστατα ομοιώματα αεροπλάνων σε φυσικό μέγεθος από ψάθα, καλάμια, και σφιχτοπλεγμένες κληματίδες, κατασκεύαζαν αυτοσχέδιους αεροδιαδρόμους, οι ιερείς τους φορούσαν ψεύτικα ακουστικά από φλοιούς ανανά και καρύδας και ολόκληρες φυλές οργάνωναν εντυπωσιακές παρελάσεις σε στρατιωτικό σχηματισμό, φορώντας ρούχα που μιμούνταν τις στολές των Βρετανών και των Αμερικανών στρατιωτών του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, κουβαλώντας στους ώμους τους ακριβέστατα ομοιώματα τουφεκιών φτιαγμένα από λαξευμένα ξύλα. Οι πιστοί κάθονταν γύρω από τραπέζια με λουλούδια, ντυμένοι με αντίγραφα ευρωπαϊκών ρούχων περιμένοντας να υλοποιηθεί κάποιο «ιερό» αεροπλάνο που θα τους πρόσφερε το πολύτιμο φορτίο του δηλαδή πουκάμισα, καπνό, ποτά, τσιγάρα ρούχα τροφή και φάρμακα. Άλλοι φορούσαν μαγικά κομμάτια χαρτιού με λατινόμορφα ορνιθοσκαλίσματα και περιμένανε να έρθουν μαγικά φορτία από τον “Rusefel” (δηλαδή τον Roosevelt), τον φιλικό βασιλιά της μαγικής χώρας της Αμερικής. Πολλοί δε είχαν απαρνηθεί τις προπατορικές λατρείες τους και κατέστρεφαν αρχαία ξόανα και αγάλματα ή τα εξέθεταν στο βλέμμα αμύητων νέων και γυναικών, ενώ παλιά πίστευαν ότι μια τέτοια πράξη σήμαινε σίγουρο θάνατο. Επίσης, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που κατά τη διάρκεια των εντυπωσιακών εκείνων τελετών περιέρχονταν σε μια κατάσταση θρησκευτικής έκστασης κατά τη διάρκεια της οποίας παρουσίαζαν φαινόμενα «πολυγλωσσίας» μιλούσαν δηλαδή σε «άγνωστες γλώσσες.»
Πώς γεννήθηκαν όμως οι παράξενες εκείνες λατρείες;
Όπως διαπίστωσαν οι ανθρωπολόγοι που μελέτησαν το όλο φαινόμενο, κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι σύμμαχοι είχαν στήσει προσωρινές πολεμικές βάσεις στα νησιά του Ειρηνικού Ωκεανού. Αποτέλεσμα αυτής της πράξης τους ήταν να φέρουν σε επαφή τους απομονωμένους πληθυσμούς της περιοχής με τον τεχνολογικά πολύ πιο ανεπτυγμένο τεχνολογικό πολιτισμό της Δύσης ο οποίος τους πρόσφερε για λίγο καιρό μια πληθώρα θαυμαστών βιομηχανικών αγαθών, η αλλιώς «ιερών φορτίων» που έρχονταν με τα αεροπλάνα τους. Οι ιθαγενείς πρόσεξαν ότι πολλοί από τους ανοιχτόχρωμους νεοφερμένους εκτελούσαν ανεξήγητες τελετουργίες όπως παρελάσεις με όπλα στους ώμους, σε στρατιωτικό σχηματισμό, φορώντας ιδιαίτερα ρούχα. Αφού έφυγαν οι δυτικοί, μετά το τέλος του πολέμου, η πηγή εκείνων των αγαθών, δηλαδή τα πολύτιμα φορτία από τον ουρανό, στέρεψε, και οι ντόπιοι απομονώθηκαν για μια ακόμα φορά. Ωστόσο, επειδή επιθυμούσαν πολύ να ξαναλάβουν αυτά τα υπέροχα δώρα, απέρριψαν τον πολιτισμό των προγόνων τους και ανέπτυξαν καινούργιες θρησκείες που μιμούνταν τις παράξενες και ανεξήγητες πράξεις των λευκών ξένων.
Σύμφωνα δε με τα στοιχεία των ανθρωπολόγων, αυτές οι λατρείες γεννήθηκαν ανεξάρτητα η μια μετά την άλλη σε διάφορα σημεία της Μελανησίας, ως παράλληλες αντιδράσεις στις τεράστιες πολιτιστικές και κοινωνικές πιέσεις που αντιμετώπισαν οι κάτοικοί τους ύστερα από την επαφή τους με τον πολιτισμό της Δύσης. Η αντοχή τους αποδείχτηκε αξιοσημείωτη και πολύ ανθεκτική στο πέρασμα του χρόνου. Βασίστηκαν σε μια κυκλική λογική αυτοεπιβεβαίωσης που εξακολουθεί να επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας: Εφόσον τα μαγικά αεροπλάνα δεν εμφανίζονται σημαίνει ότι κάποιο λάθος γίνεται στις τελετουργίες ή ότι η πίστη αυτών που τις εφαρμόζουν δεν είναι τόσο ισχυρή όσο θα έπρεπε. Έτσι λοιπόν, κάθε φορά που η απογοήτευση απειλεί την επιβίωσή τους, καινούργιες πιο ριζοσπαστικές ομάδες, αιρέσεις δηλαδή, κάνουν την εμφάνισή τους βασισμένες σε πιο «αγνές» μορφές λατρείας. Φαίνεται ότι οι εν λόγω θρησκείες δεν πρόκειται να πεθάνουν εφόσον το κοινωνικό περιβάλλον που τις τροφοδοτεί δεν αλλάζει.
Μια συγκαταβατική αντιμετώπιση του παραπάνω φαινομένου θα ήταν πολύ στενόμυαλη εκ μέρους μας και θα μας στερούσε τη δυνατότητα να εξάγουμε κάποια πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα ως προς το πώς λειτουργεί σε συλλογικό επίπεδο η ανθρώπινης σκέψη. Εξάλλου, αν και το τεχνολογικό επίπεδο εκείνων των ιθαγενών βρίσκονταν σε νεολιθικό στάδιο, ο δείκτης νοημοσύνης τους ήταν υψηλότατος. Είχαν αναπτύξει πολύπλοκους πολιτισμούς, γνώριζαν πολύ καλά πώς να καλλιεργούν τη Γη, διατηρούσαν περίπλοκες κοινωνικές δομές, ασπάζονταν περίτεχνα θρησκευτικά συστήματα και οργάνωναν εντυπωσιακές τελετές. Ωστόσο αποδείχτηκαν εντελώς απροετοίμαστοι στο να διαχειριστούν το σοκ της συνάντησής τους με έναν λαό τόσο πολύ διαφορετικό από αυτούς και τόσο πολύ πιο ανεπτυγμένο τεχνολογικά.
Το παραπάνω πολιτιστικό φαινόμενο δεν παρουσιάζεται μονάχα σε εκείνη την περιοχή του κόσμου. Ακόμα και στους κόλπους του τεχνολογικά ανεπτυγμένου δυτικού κόσμου υπάρχουν επίσημα αναγνωρισμένα θρησκευτικά συστήματα που βασίζουν την ύπαρξη τους σε ένα υποτιθέμενο «τέλος των καιρών» που κανείς δεν ξέρει ακριβώς πότε θα συμβεί και επομένως οι πιστοί τους πρέπει να είναι εσαεί έτοιμοι για να το αντιμετωπίσουν. Σε τακτά χρονικά διαστήματα δε, υστερίες «αποκαλυπτικού» χαρακτήρα διατρέχουν και τον δικό μας πολιτισμό. Θυμηθείτε για παράδειγμα την ανησυχία που είχε προκαλέσει η έλευση του έτους 1999 του 2012 ή τις παράξενες αιρέσεις που εμφανίζονται κάθε λίγο και λιγάκι και οδηγούν συχνά τα μέλη τους σε πράξεις τελετουργικής αυτοκτονίας.
Ωστόσο, η ιδιαιτερότητα των λατρειών της Μελανησίας έγκειται στο ότι η γέννησή τους προκλήθηκε από τη βραχύβια επαφή τους με έναν πολύ πιο ανεπτυγμένο τεχνολογικά πολιτισμό που τους σημάδεψε διαχρονικά. Αυτή η διαπίστωση γεννάει ορισμένες πολύ ανησυχαστικές υποψίες όσον αφορά την προέλευση των δικών μας θρησκευτικών πεποιθήσεων. Για παράδειγμα, το πανανθρώπινο μυθολογικό μοτίβο για θεούς που κατέβηκαν από τον ουρανό, εκπολίτισαν μια πρωτόγονη ανθρωπότητα και υποσχέθηκαν ότι κάποια στιγμή θα επιστρέψουν, πόσο κοινό ακούγεται με την περίπτωση εκείνων των ιθαγενών; Εξάλλου, δεν ήταν ο φημισμένος Βρετανός συγγραφέας έργων επιστημονικής φαντασίας Arthur C Clarke που είχε ισχυριστεί ότι οποιαδήποτε ανεπτυγμένη τεχνολογία δεν διαφέρει από τη μαγεία στα μάτια εκείνων που δεν την καταλαβαίνουν;
© Έρικ Σμυρναίος
Πήγες:
https://en.wikipedia.org/wiki/Cargo_cult
https://www.theguardian.com/notesandqueries/query/0,5753,-1379,00.html
https://www.youtube.com/watch?v=qmlYe2KS0-Y
