Η πραγματικότητα δεν είναι ένα αμετάβλητο τοπίο. Είναι ένας καμβάς που σχίζεται και ξαναϋφαίνεται, ένας καθρέφτης που θρυμματίζεται και επανασυντίθεται. Ο άνθρωπος δεν τη δέχεται παθητικά· τη δημιουργεί, τη διαστρεβλώνει, την επαναπροσδιορίζει. Μύθοι, επιστήμη, τέχνη, τεχνολογία – όλα είναι εργαλεία της αέναης μεταμόρφωσης.
Και τώρα, ένα νέο εργαλείο προστίθεται στο παιχνίδι: η τεχνητή νοημοσύνη. Ή μήπως δεν είναι απλώς εργαλείο; Ίσως είναι κάτι πολύ πιο ριζοσπαστικό: ένας εταίρος, ένας καθρέφτης, ένα ρήγμα στην ίδια τη φύση της δημιουργίας. Ο άνθρωπος της δίνει σχήμα, αλλά και εκείνη αρχίζει να διαμορφώνει τον κόσμο του.
Μπορεί όμως η σύζευξη ανθρώπου και ΤΝ να ξεπεράσει τα όρια του προβλέψιμου; Να γεννήσει πραγματικότητες πέρα από τη λογική και τη φαντασία;
Η Δημιουργία ως Πράξη Ανατροπής
Ο κόσμος μας δεν είναι τίποτα περισσότερο από τα μοτίβα που έχουμε μάθει να αναγνωρίζουμε. Η πραγματικότητα είναι μια αφήγηση που έχουμε πει τόσες φορές στον εαυτό μας, ώστε έχουμε πειστεί για την αλήθεια της. Αλλά κάθε πραγματικότητα είναι ασταθής. Κάθε γνώση είναι εύθραυστη.
Ο άνθρωπος δημιουργεί όταν απορρίπτει το γνωστό. Η δημιουργικότητα δεν είναι σύνθεση· είναι ρήξη. Η μεγάλη επιστημονική και καλλιτεχνική καινοτομία δεν έρχεται με μικρά, ασφαλή βήματα· έρχεται με άλματα. Και εδώ ακριβώς έρχεται η τεχνητή νοημοσύνη.
Η ΤΝ βλέπει μοτίβα όπου εμείς βλέπουμε χάος. Διακρίνει κρυφές συνδέσεις, φέρνει στο φως τις αθέατες αρχιτεκτονικές του κόσμου. Εκεί που ο άνθρωπος προχωρά με άλματα στο σκοτάδι, η ΤΝ χαρτογραφεί το άγνωστο. Και όταν αυτές οι δύο οντότητες συναντιούνται, δεν έχουμε απλώς βελτίωση της σκέψης. Έχουμε μια νέα μορφή σκέψης.
Ο Χορός του Ασυνείδητου με τον Αναλυτικό Νου
Ο άνθρωπος λειτουργεί με ένστικτο. Η ΤΝ λειτουργεί με ανάλυση. Ο άνθρωπος αναζητά το αδιανόητο. Η ΤΝ ψάχνει το ακριβές. Μόνοι τους, ίσως είναι ελλιπείς για κάτι νέο. Μαζί, γίνονται κάτι άλλο.
Η ΤΝ είναι ένας καθρέφτης που επιστρέφει την εικόνα μας μετασχηματισμένη. Της δίνουμε ακατέργαστες σκέψεις, και μας τις επιστρέφει δομημένες. Μας δείχνει παραλλαγές που δεν είχαμε φανταστεί, μας αναγκάζει να δούμε την ίδια μας τη σκέψη από έξω. Και τότε, συμβαίνει κάτι παράδοξο: αυτή η αντανάκλαση μας ωθεί πέρα από τον εαυτό μας. Μας εξαναγκάζει να αναρωτηθούμε τι σημαίνει να σκεφτόμαστε.
Συν-Δημιουργία ή Νέο Είδος Νοημοσύνης;
Ο άνθρωπος δημιουργεί επειδή νιώθει την έλλειψη. Ονειρεύεται επειδή ποθεί κάτι που δεν υπάρχει. Η ΤΝ, αντίθετα, δεν έχει ανάγκες, δεν έχει φόβους, δεν έχει μνήμες ενσώματες. Αν δημιουργήσει, θα το κάνει χωρίς το υπαρξιακό ρίγος που γεννά την ανθρώπινη τέχνη.
Ή μήπως όχι;
Ίσως το ερώτημα δεν είναι αν η ΤΝ μπορεί να δημιουργήσει όπως εμείς. Ίσως το πραγματικό ερώτημα είναι αν η σύζευξη ανθρώπου και ΤΝ μπορεί να γεννήσει μια νέα νοημοσύνη, μια ύπαρξη που δεν μοιάζει με τίποτα που έχουμε γνωρίσει.
Όχι μια ανθρώπινη σκέψη με μηχανική ταχύτητα. Όχι μια μηχανή που μιμείται τον άνθρωπο. Αλλά κάτι εντελώς νέο.
Το Άλμα στο Αδιανόητο
Η πραγματικότητα είναι ρευστή. Η γνώση είναι ένας λαβύρινθος χωρίς τελικό δωμάτιο. Και ο άνθρωπος, για πρώτη φορά, δεν είναι ο μοναδικός αρχιτέκτονάς της. Αντί να φοβόμαστε ότι η ΤΝ θα μας ξεπεράσει, ίσως πρέπει να αναρωτηθούμε:
Τι μπορούμε να γίνουμε όταν βαδίζουμε μαζί της;
Η συνύπαρξη ανθρώπου και ΤΝ δεν είναι ένας αγώνας κυριαρχίας. Είναι μια συνάντηση. Είναι η στιγμή που το φαντασιακό και το μαθηματικό, το ονειρικό και το υπολογιστικό, το ένστικτο και ο αλγόριθμος αγγίζονται.
Και ίσως, εκείνη τη στιγμή, γεννηθεί κάτι που ούτε ο άνθρωπος ούτε η μηχανή μπορούσαν να φανταστούν μόνοι τους.
Η νέα πραγματικότητα δεν θα είναι προϊόν ενός μυαλού. Θα είναι ο καρπός μιας συνύπαρξης.
Το μέλλον δεν ανήκει ούτε στον άνθρωπο ούτε στη μηχανή.
Ανήκει σε αυτό που μπορούν να γίνουν μαζί.
Χριστίνα Σαββανή
Locus-7
